SAFRANBOLU VE YÖRÜK KÖYÜ

SAFRANBOLU VE YÖRÜK KÖYÜ
Yörük, Safranbolu’nun yanında ve onunla birlikte anılan tarihsel
evleriyle ünlü bir yerleşim yeridir. Sayın Oktay EKiNCi, bir yazısına, “Kayı boyundan
Karakeçili aşiretinin yarattığı bir mimarlık kültürü ve yaşam müzesi Yörük’teki
medeniyet” başlığını koymuş ve bu yazısına aşağıdaki paragrafla başlamıştır.
“Osmanlı’dan bu yana Türkmenler’e karşı hep yukarıdan bakan, sözde
kentli ama özde sonradan görme anlayışın yaygın söylemlerinden biri de şudur: (Yörük ne bilir bayramı / Lak lak içer ayranı…)
Bu sözün de aslında tarihten gelen bir çekememezlik
ürünü olduğunu görebilmek için, Yörük Köyü’nü ziyaret etmek yetiyor…”

Bu görüşe şöyle bir açıklamayla katkıda bulunmak gerekmektedir. Yörük köyü’nde varolan somut ya da soyut kültürel varlıklar,
sanıldığının aksine, göçebe ya da kırsal bir yaşamın ürünü olmayıp, kentsel bir
kültürün ve özellikle 200 yıla yaklaşan bir dönem içinde, istanbul görgü ve yaşamını
özümsemiş bir halkın değer yargılarını yansıtır. Adı köy olsa da, evlerinin yanı sıra,
halkının sosyal, kültürel ve ekonomik düzeyi açısından Yörük, kent ölçeğindedir.
Ahmet Baha tarafından yazılan, 1934 baskılı (“İstanbul Etnoğrafyası, Bartınlılar Safranbolulular” adlı kitaptan) Safranbolu evleri

Safranbolu köylerinden iş bulmak ve özellikle fırınlarda çalışmak için İstanbul’a gidenler arasında Yörük’lülerin önemli bir ağırlığı olduğu öğrenilmektedir. Bu arada, aynı kitapta istanbul Ekmekçiler Cemiyeti’nin 1929 tarihli istatistiklerine göre, Kadıköy, Üsküdar, Boğaziçi Anadolu yakası ve Bakırköy yöreleri dışında, İstanbul’daki 123 ekmekçi, 80 simitçi ve börekçi fırınının yarısının Safranbolulular, dörtte birinin Trabzonlular ile Rizeliler ve diğer
dörtte birinin de Arnavutlar ile Rumlar tarafından işletildiği bildirilmektedir.
Ayrıca, yine aynı kitapta Safranbolu köylerinden İstanbul’a gidişi
düzenleyen İstanbul’da yerle ik ailelerin “Çeyrekoğulları”, “Muratoğulları”,
“Garipağaoğulları”, “Kaymakçıoğulları”, “ispaoğulları” ve “Afatoğulları” olduğu;
bunlardan ilk dört ailenin Yörüklü olup; Çeyrekoğulları’nın Karaköy’deki ünlü börekçi
fırınının sahibi bulunduğu ve Yörüklü bu dört ailenin çok zengin oldukları ve
Kaymakçıoğlu’nun, “Kaymakçıoğlu Yörük Köyü’nün yarısı / Konarı’dan Kurbacıoğlu
dayısı” denilerek türkülere konu edildiği de özellikle belirtilmektedir.
Kitabın yazarı, kişisel araştırmalarına göre, Safranbolu
köylerinden ve bu arada Yörük’ten İstanbul’a göçlerin, Sultan Abdülaziz
(19.yüzyılın ortaları)
zamanından başlayarak, zaman içinde yoğunluk kazanmış bulunduğuna da
özellikle değinmektedir. Safranbolu’dan İstanbul’a gelenlerin genellikle ekmekçilik ve
börekçilik dışında şekercilik sanatını meslek edindiklerinden de söz edilmekte; bu
arada çok ilginçtir, yazar yine araştırmalarına göre, 1934’te İstanbul’da 500’den fazla
Safranbolulu kayıkçı bulunduğunu; bunların yazın kayıkçılık yapıp, sonbaharda
kayığı satarak memlekete, çiftin çubuğun başına döndüklerini de bildirmektedir! Bu
açıklamaların ışığında hiç kuşkusuz, u sonuca ulaşılacaktır: Yörük’ün kültürel
zenginliği, İstanbul kaynaklıdır ve Yörük köyü, sanki İstanbul’un Kadıköy ‘ü gibidir.